اهمیت املانویسی
مغز انسان با مجموعه ای از مهارت های دیداری، حرکتی، شنیداری و پردازش فرآیند نوشتن را شکل می دهد. در واقع مهارت نوشتن، نیازمند برقراری نوعی توازن در توانایی های مغز است.
املا نویسی مقدمه ای برای برنامه های آموزشی در سطح بالاتر است. بر اساس پژوهش های متعددی که توسط برنامه ریزان و مدیران آموزش ابتدایی انجام شده است، اکثر دانش آموزان در مقاطع ابتدایی با اختلال های مختلف املانویسی مواجه هستند.
اختلال املانویسی در خصوص کودکانی به کار برده می شود که واجد هوش طبیعی هستند اما به طور مناسب از هوش خود استفاده نمی کنند. از آنجایی که نوشتن،یک فعالیت انتزاعی است برای کودکان امری دشوار به نظر می آید. شایع ترین اختلال نوشتاری، نقش در هجی کردن یا املا محسوب می شود.
بی توجهی به کودکان با اختلال املا نویسی، علاوه بر محروم ماندن کودک از مهارت نوشتن، موجب سرخوردگی، از دست دادن اعتماد به نفس و محروم شدن کودک از مهارت برقراری ارتباط با دیگران می شود. در نتیجه تشخیص، شناسایی و درمان زود هنگام اختلالات املا نویسی فرآیند یادگیری دانش آموزان را تسریع می بخشد.
مناسب ترین زمان برای آغاز روند درمان کودک مبتلا به اختلال املا نویسی، زمانی است که کودک در مقاطع نخست ابتدایی به سر می برد و در حال یادگیری نگارش کلمات است.
خطاهای کودکان در املانویسی
راه حلی مؤثر در خصوص تقویت مهارت نوشتن، املا نویسی است.
خطاهای املایی کودکان در سه دسته قرار می گیرند. خطای اول مربوط به حافظه ی دیداری است. در این گونه خطا، کودک به جای دیکته ی واژه ی “حیله”، به نگارش “هیله” می پردازد.
دومین خطا، در حساسیت شنیداری رخ می دهد. به طور مثال کودک به جای نوشتار واژه ی ژاکت اقدام به نگارش جاکت می کند.
سومین خطا نیز مربوط به تمیز دیداری است. در مواقعی که کودک دچار خطا در آموزش شود، به جای واژه ی بندگان، واژه ی بندهگان را نگارش می کند. همچنین در مواردی که از تمرکز کافی برخوردار نباشد، به جای نگارش واژه ی شغال، کلمه ی شعال را به نگارش در می آورد.
اختلال املانویسی چگونه اختلالی است؟
اختلال در املا نویسی زیر مجموعه ای از اختلال در نوشتار است. این اختلال از نقص های شناختی، عصبی و کارکردی در زمینه ی مرکز پردازش اطلاعات نشأت می گیرد.
اختلالات یادگیری نظیر “نارسانویسی” و “نارسا خوانی” زمینه ساز شکل گیری اختلال املانویسی هستند.
لازم به ذکر است که حافظه ی ضعیف شنیداری و دیداری عاملی در خصوص عدم پردازش اطلاعات دریافتی به شمار می آیند. در واقع، به موجب حساسیت فرایند شنیداری و حافظه، روند املا نویسی دانش آموزان با مشکل مواجه می شود.
عوامل بروز اختلالات املانویسی در کودکان
اختلالات املانویسی ناشی از نارسا خوانی
یکی از عوامل مهمی که در شکل گیری اختلال املا نویسی نقش دارد، نارساخوانی یا دیسلکسیا است.
کودکانی که با واژه ها آشنا هستند و در مکالمات روزمره همواره از آن ها بهره می گیرند اما قابلیت درک و شناسایی نشانه های نوشتاری و چاپی واژه ها را ندارد، در مجموعه ی نارساخوان ها قرار می گیرند. این قبیل کودکان اغلب دارای هوش طبیعی و به مراتب بالاتر از حد طبیعی نسبت به سایر افراد هستند.
در حقیقت یک کودک نارساخوان، در خواندن مطالب، به حافظه سپردن، درک دیداری، فضایی و شنیداری با اختلال مواجه است. این عوامل به طور مستقیم تمرکز کودک را جلب می کنند و منجر به بروز اختلال املا نویسی می شوند.
در ادامه برخی از اختلالات املا نویسی را که از نارسانویسی کودک نشأت می گیرند، بیان می کنیم:
• علاقه مند به معکوس نوشتن کلمات و سمبل های نوشتاری
• علاقه مند به ادای کلمات به صورت شمرده، مردد، آهسته و درهم برهم
• خواندن از جهت مخالف
• مشکل در شنیدن آواها
• نوشتن آینه ای کلمات
• تأخیر در یادگیری زمان و ساعت
• عدم توانایی در بهره گیری مناسب از حروف اضافه
• به کارگیری کلمات در جملات نامربوط
اختلالات املانویسی ناشی از نارسانویسی
یکی از اختلالات یادگیری گسترده که بر عملکرد مغز تأثیر منفی می گذارد، نارسا نویسی یا دیس گرافیا است. اختلال دیس گرافیا، در تمامی جنبه های فرایند نوشتن نظیر خوانایی، بیان، اندازه ی کلمات و هجی مؤثر است.
به طور کلی، اختلال نارسانویسی، زمینه ساز اختلال املانویسی و مهارت فنی نوشتن می شود که در کودکان بیش فعال یا مبتلا به اختلال در نقص توجه نسبت به سایر افراد شیوع گسترده تری دارد.
از نشانه های کودکان دارای اختلال در املانویسی ناشی از اختلال نارسانویسی
• عدم برقراری توازن و هماهنگی میان مهارت مغز و نوشتن
• ضعف در خواندن
• اتکا به قدرت بینایی در خصوص نوشتن مطالب
• سختی در درک و به کارگیری هجای کلمات
• مخلوط حروف کوچک و بزرگ در راستای نوشتن
• ناسازگاری شکل و اندازه ی حروف
• عدم تمرکز بر جزئیات مطالب در طول نوشتن
• نیازمند به نشانه های کلامی
• جا انداختن کلمات
• جانشین سازی حروف به موجب ضعف در درک صدا
• ضعف و گرفتگی عضلات مچ و انگشت دست در طول نوشتن
علاوه بر اختلالات دیس گرافیا و دیسلکسیا، اختلال در تمرکز و توجه نیز عاملی بسیار مهم در خصوص بروز اختلال املانویسی به شمار می آید.
اغلب کودکانی که در راستای توجه و تمرکز به مسائل از تمرکز کافی برخوردار نیستند، حافظه ی دیداری و شنیداری خوبی دارند اما به موجب عدم توجه در فرایند املا نویسی، با تداخل مواجه می شوند.
از نشانه های کودکان مبتلا به اختلال تمرکز می توان موارد زیر را نام برد:
• اختلال قرینه و وارونه نویسی در املاء واژگان
• عدم توجه در نگارش نقطه های واژگان نظیر چ، ق، ف، ذ و…
• عدم توجه به تعداد مناسب دندانه های کلمات مثل س و ش
• بی دقتی در نگارش حروف سرکش مانند ک و گ
• تکرار و حذف برخی حروف به دلخواه مثل دادستان به جای داستان
راه حل های مؤثر در راستای درمان اختلالات املانویسی
یکی از شیوه های درمان کودکان مبتلا به اختلال املا نویسی، روان درمانی است. در طی روان درمانی، روان شناس، چند دیکته از کودک مبتلا را مورد وارسی قرار می دهد. سپس با بررسی نقاط ضعف و قوت کودک به وسیله ی کار درمانی، راهکارهایی را در خصوص تقویت حافظه ی دیداری، ارتقای سطح تمرکز و تعادل، دست ورزی و … ارائه می دهد.
ابزار های نوینی با عنوان نوروساینس وجود دارند که بر اساس عملکرد نقشه ی ذهنی کودکان طراحی می شوند. در واقع، علم نوروتراپی به بررسی و شناخت فعالیت نورون های مغز می پردازد. سپس با تأثیر گذاری بر روی نورون های مغز، الگوی فعالی عملکرد آن را تغییر می دهد و فرد را به شرایط استاندارد باز می گرداند.
درمان های نوروتراپی، در دو گروه صورت می گیرند. گروه اول نوروفیدبک نام دارد که مبتنی بر آموزش و شرطی سازی مغز است. گروه دوم نیز درمان نیمه تهاجمی نام دارد که با برقراری میدان الکتریکی و مغناطیسی بر روی سطوح جمجمه تغییراتی را اعمال می کند.
در میان روش های درمانی متعدد در خصوص بهینه سازی نگارش دانش آموزان، مؤثر ترین روش، نوروفیدبک می باشد.
یکی دیگر از روش های درمان کودکان با اختلالات املا نویسی، درمان دارویی است. در درمان دارویی، روان پزشک اقدام به تشخیص اختلال کودک می کند و با تجویز دارو در خصوص درمان اختلال فرد اقدام می نماید.
توجه داشته باشید که درمان دارویی ایمن نیست و قادر به رفع کامل اختلالات دیکته نویسی نمی باشد.
بی شک درمان کودک با اختلال املانویسی نیازمند تکرار تمارین ارائه شده و بهره گیری مداوم از مغز کودک است. لذا انجام برخی فعالیت های روزانه، روند بهبود این اختلال را تسریع می بخشد.
تقویت حافظه ی دیداری
اکثر کودکان در تداعی ترتیب نوشتن کلمات در ذهن مشکل دارند. شما می توانید به منظور تقویت حافظه ی دیداری کودک، در ابتدا چند کلمه را به او نشان دهید و پس از بیان کلمات، از کودک بخواهید آن ها را تکرار کند.
تقویت حساسیت شنیداری
به طور کلی کودکان در شنیدن صداهای هم وزن از دقت کافی برخوردار نیستند. لذا در اکثر موارد صداهای هم وزن را با هم اشتباه می گیرند و در مواردی نیز آخر بعضی از کلمات را حذف می کنند.
همچنین، اغلب کودکان در طی املا نویسی به جای نگارش صحیح کلمات، اصطلاحی که در میان عامه ی مردم رایج است را نگارش می کنند. شما می توانید در منزل کلمات و اصطلاحات را با تلفظ صحیح بیان کنید.
ارتقای تمرکز و دقت
دقت حاکی از تمرکز کافی در جهت تدوین یک امر در مغز دارد. شما می توانید در راستای تقویت تمرکز و دقت کودک، دو تصویر مشابه با جزئیات متغیر را در مقابل او قرار دهید و از او خواستار بازگو کردن شباهت و تفاوت عکس ها شوید.
همچنین، شما می توانید برای تقویت عضلات دست کودک، او را با فعالیت هایی نظیر خمیر و موم، باز و بسته کردن پیچ و مهره، بستن دکمه، بند کفش و زیپ، طراحی و بریدن اشکال مختلف و ساخت کار دستی سرگرم کنید.